Dialogu  Kosovë-Serbi i ndërmjetësuar nga Bashkimi Europian dhe i vëzhguar nga  ndërkombëtarët vazhdon të hasë pengesa në zbatimin e marrëveshjeve të arritura  deri tani dhe po ashtu në marrjen e nismave për progres të mëtejshëm. Ardhja në  fuqi e Lëvizjes Vetëvendosje dhe e Albin Kurtit si kryeministër u desh të  afirmohej me zgjedhje të reja, të mbajtura më 14 shkurt 2021. Në procesin  zgjedhor të tetorit 2020 ku ai doli fitues, formimi i qeverisë krijoi një krizë  të   thellë politike që u pasua me mocion të mosbesimit nga Kuvendi i Kosovës.

Aspiratat  për një menaxhim të frytshëm të pandemisë dhe situata e brendshme politike në  Kosovë e lanë në hije dialogun me Serbinë si në nivelin politik, ashtu edhe në  atë teknik. Forcimi i shtetit ligjor demokratik dhe zhvillimi ekonomik i vendit  janë pistat kryesore ku Kurti pritet të fokusohet për një qeverisje të mirë. Në  deklaratat e tij, kryeministri i ri ka bërë me dije se dialogu me Serbinë nuk është  në prioritetet e qeverisë (danas.rs, 2021). Në komunikimet publike me përfaqësues  të BE-së, Kurti është shprehur se dialogu parimisht duhet të mbështetet në disa  pika, ndër to: njohja e pavarësisë së Kosovës, reciprociteti, pranimi i krimeve  të  luftës nga Serbia dhe gjetja e një zgjidhjeje ku mbizotëron interesi i  qytetarëve.

Qasja  serbe ndaj kërkesave të qeverisë Kurti

Ardhja  e Kurtit në pushtet është parë me skepticizëm nga pala serbe e cila e  konsideron politikëbërjen e tij si radikale dhe parashtrimin e këtyre kërkesave  si provokim. Qeveria serbe është përballur gjithashtu me kërkesën e Kurtit për  të hapur arkivat dhe për të siguruar të dhëna për personat e humbur gjatë  luftës (eyes-on-europe.eu, 2020). Serbia e trajton çështjen e  pavarësisë së Kosovës si problem të brendshëm dhe refuzon ta shohë atë në një  spektër më të gjerë.  Liderët  politikë  serbë mendojnë se nënvlerësimi i dialogut nga pala kosovare dëmton frymën e bashkëpunimit  dhe vështirëson punën për të arritur një marrëveshje për normalizimin e  marrëdhënieve. Të dyja palët bien dakord se arritja e një kompromisi do të  sillte paqe dhe zhvillim politiko-ekonomik jo vetëm në vendet përkatëse por  edhe në rajon.

Qeveria  Kurti në deklaratat e saj ka thënë se për sa kohë idetë për shkëmbim  territoresh dhe të tjera të ngjashme nuk vihen mbi tavolinë ata janë të gatshëm  të bëjnë përpjekje për të arritur një zgjidhje ligjore për një të ardhme më të  mirë duke mos harruar të shkuarën.

Përfundimet  e nxjerra nga vizita e presidentit Vučić në Bruksel

Presidenti i  Serbisë, Vučić më 26 prill 2021 bëri një vizitë dyditore në Bruksel ku u  takua me përfaqësuesit më të lartë të BE-së (Europian, 2021). Në planin e qeverisjes së brendshme,  presidenti Vučić u inkurajua të vazhdojë zbatimin e reformave për  mirëfunksionimin e ligjit dhe të mbështesë lirinë e medias. Përfaqësuesi i  Lartë i BE-së Borrell komentoi në konferencën e përbashkët për shtyp edhe  dokumentin “non-paper” (europeanwesternbalkans.com, 2021) që po qarkullon në media pa vula dhe  firma ku diskutohet ndryshimi i kufijve të Kosovës dhe Bosnjë &  Hercegovinës. Ai i quajti aludime dhe theksoi se BE është e  përkushtuar në  ruajtjen e paqes në rajon dhe integritetin territorial të shteteve duke punuar  fort që metodologjia e re e negociatave për anëtarësim të funksionojë.

Duke  marrë parasysh që objektivat afatgjata për anëtarësim në BE janë incentiva më e  madhe për përfshirjen e Serbisë në dialog u kërkua shtimi i përpjekjeve dhe  kontributit për arritjen e rezultateve konkrete. Një nga pikat kyçe të këtij  takimi ishte dhe premtimi se BE do të investojë në ndërtimin e hekurudhës që  lidh Beogradin me Maqedoninë e Veriut. Kjo hekurudhë pritet të luajë një rol të  rëndësishëm në tregtinë e vendeve të Ballkanit Perëndimor dhe Europës e  njëkohësisht të baraspeshojë ndikimin e rritur të Kinës me projekte  infrastrukturore në Serbi.

Përfundimet  e nxjerra nga vizita e kryeministrit Kurti në Bruksel

Kosova  vazhdon të lobojë për njohjen e saj nga shtetet e tjera dhe përfshirjen në  organizata të rëndësishme ndërkombëtare. Një ditë më vonë, ishte kryeministri i  Kosovës, Albin Kurti që nisi takimet e tij me përfaqësuesit e BE-së në Bruksel,  më 27 prill 2021,  ku fokusi kryesor  ishte te rifillimi i dialogut para fundit të qershorit. Përfaqësuesi i Lartë  Borrell bëri me dije se ndërmjetësuesi Lajčák ka bërë një punë të paqshme dhe se Kosova duhet të tregohet e gatshme të bashkëpunojë në mënyrë që ta ketë të  hapur rrugën drejt BE-së. Më tej, ai pasqyroi shkurtimisht kontributin  financiar që BE i ka dhënë Kosovës për përballimin e emergjencave dhe  rimëkëmbjen ekonomike. Sipas Borrell kjo dëshmon seriozitetin dhe përkushtimin  që ka BE për ruajtjen e paqes në rajon dhe përkatësisht asistencën e vendeve  para anëtarësimit (Europian, 2021). Në hipotezat e ngjashme me  “non-paper” e lartpërmendur thuhet se Kosovës do t’i kërkohet të lejojë  krijimin e një krahine autonome serbe në veri. Kjo ide është hedhur dhe  më parë  dhe është kundërshtuar me argumentet se një veprim i tillë lë vend për ndarje  territoriale. Kjo lloj skeme e ngjashme me atë të Republika Srpska në Bosnjë dhe  Hercegovinë do të krijonte ngërçe të mëdha në funksionimin e të gjitha hallkave  shtetërore. Duke qenë se pas-luftës ky lloj sistemi i imponuar ka çaluar në  Bosnjë, përpos cenimit të integritetit territorial do të dëmtonte dhe jetën e  përditshme të qytetarëve të etnive të ndryshme në Kosovë.

Një  tjetër temë sensitive është përfaqësimi politik i komunave serbe në  qeveri.  Kryeministri i Kosovës, Kurti  para zgjedhjeve pati deklaruar se duke u bazuar në Kushtetutë ministri që do të  përfaqësojë serbët do të jetë nga partitë që nuk janë pjesë e Listës Serbe duke  e cilësuar atë si të komanduar nga Serbia. Pas zgjedhjeve, ai u shpreh se  pakicat do të gëzojnë të drejtat që u takojnë brenda shtetit të Kosovës dhe se  1 ministër i kësaj liste arriti të kryesonte Ministrinë për Komunitete dhe  Kthim.

Brukseli  dhe ShBA vazhdojnë të bëjnë thirrje për të gjetur të mesmen e artë dhe për t’i  anashkaluar ngërçet e brendshme politike që nuk lejojnë koordinimin dhe  arritjen e një marrëveshjeje. Një shtet që akoma lobon për njohje si Kosova, e  ka të vështirë t i shpëtojë presionit për të rishikuar prioritetet. Orientimi  drejt një politike të jashtme më aktive mund të çojë në kompromise të nxituara  ku përfitimet do të jenë për qeveritë e përkohshme dhe në dëm të interesave afatgjata  të popullsisë.

Stafi i EuroSpeak, Endrita Shehu, prill 2021

Referencat: